İshal Nedir, İshale Ne İyi Gelir?

Birçok insan yılda birkaç kez ishal olur. Tek başına veya bulantı, kusma, karın ağrısı ve kilo kaybı gibi diğer semptomlarla görülebilir. Akut ishal, kısa süreli ishaldir. Genellikle birkaç gün sürer, ancak daha uzun da sürebilir. Herhangi bir tedavi uygulanmadan kendi kendine iyileşebilir. Kronik ishal, birkaç günden en az dört haftaya kadar süren ishallerdir ve irritabl bağırsak sendromu (IBS), enfeksiyon, çölyak hastalığı veya inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD) dahil daha ciddi bir hastalığın habercisi olabilir. Kronik ishal semptomları sürekli devam eden veya gelip giden şekilde olabilir. İshal, tedavi edilmezse yaşamı tehdit edebilecek dehidrasyona neden olabilir. Dehidrasyon özellikle çocuklarda, yaşlı erişkinlerde ve bağışıklık sistemi zayıf olanlarda tehlikelidir.

Akut yani kısa süreli hafif seyreden ishalde, herhangi bir tedavi almanıza gerek olmayabilir. İshal sırasında vücudun kaybettiği su ve minerallerin yerine konulması ve dehidrasyonun önlenmesi için bu dönemde bol sıvı alınması gerekir. Hastayken günde yaklaşık 2-3 litre (8-12 bardak) su almaya çalışın. Suyu yemek yerken değil, öğün aralarında küçük miktarlarda yudum yudum içebilirsiniz. Ayrıca mide bulantınız varsa, sıvıları yavaşça yudumlayın. İçilen su miktarının arttırılması, vücudun ishal sırasında kaybettiği sıvı kaybının geri alınabilmesi açısından önemli olsa da içme suyu içinde vücut için gerekli olan tuz ve elektrolitler yeterince bulunmaz. Bu elektrolitler için meyve suları veya çeşitli çorba türleri içilebilir. Bu dönemde kafein içeren içecekler ve alkolden kaçınmak gereklidir. Yetişkinler su, meyve suları, spor içecekleri, kafeinsiz gazlı içecekler ve tuzlu et suları içmelidir. Çocuklara ise kaybedilen sıvıları ve elektrolitleri yerine koymak için oral rehidrasyon solüsyonları verilebilir.

İshal tedavisine iyi gelebilecek bazı yiyecekler şunlardır:

    • Muz

    • Beyaz pirinç

    • Patates

    • Fıstık ezmesi

    • Derisiz tavuk veya hindi

    • Yoğurt

Daha uzun süren ishal durumlarında doktorunuz sorunun nedenine bağlı olarak, ishali durdurmak veya varsa enfeksiyonu tedavi etmek için ilaçlar önerebilir. İshale neden olan altta yatan diğer hastalıkların tedavisi gerekebilir. Ayrıca hastanın kullandığı ilaçlar da ishale neden olmuş olabilir. Bu nedenle doktora başvurulduğunda varsa kullanılan ilaçlardan bahsetmek önemlidir.

İshale genellikle bağırsak enfeksiyonu neden olur. Doktorun reçeteleyebileceği antibiyotikler, bakteri ve parazitlerin neden olduğu ishali tedavi etmeye yardımcı olurken ishale virüs neden oluyorsa yardımcı olamayacaktır. İshal şiddetli olmadığı sürece, dehidrasyonu önlemek için bol miktarda sıvı içmek ve enfeksiyonun seyrini beklemek genellikle yeterlidir. Ancak küçük çocuklar ve yaşlılarda sıvı kaybı tehlikeli olabilir ve mutlaka tedavi gerekir.

Hafif ishal durumlarında, sıvı kaybının geri alınmasının yanında probiyotik kullanımı da tavsiye edilir. Milyonlarca dost bakteri bağırsaklarınızda yaşar ve sindirim sisteminiz için önemlidir. Ancak ishal, bağırsaklarınızdaki bakterilerin dengesini bozabilir. Probiyotikler, bu durumu yoluna koymaya yardımcı olur. Probiyotik ürünlerin içerisinde bakteri veya maya gibi özel mikroorganizmalar bulunur. Bunların, bağırsaklara ulaşarak ishale neden olan mikropları baskıladıkları ve vücudun onlarla savaşmasına yardımcı oldukları bilinmektedir. Probiyotiklerle ilgili yapılan çalışmalarda probiyotiklerin 100 kişiden 21’inde ishali daha hızlı geçirdiği gösterilmiştir. Probiyotiklerin işe yaradığının en iyi kanıtlarından bazıları, çocuklarda özellikle rota virüsün neden olduğu ishal üzerine yapılan çalışmalardan gelir. Probiyotikler, ishal sürelerini yaklaşık 1 gün kısaltabilirler.

Antibiyotikler vücudunuzdaki sizi hasta eden mikropları öldürür, ancak aynı zamanda bazı iyi bakterileri de öldürürler. Bu, bağırsaklarınızdaki normal dengeyi bozarak ishale yol açabilir.

Çocuklar ve yetişkinler üzerinde yapılan araştırmalar, antibiyotik ile tedavi öncesinde, sırasında ve antibiyotiklerinizi bıraktıktan birkaç gün sonra probiyotik alırsanız ishal olma şansınızı azaltabileceğinizi göstermektedir.

Probiyotikler ayrıca içerdiği mikroorganizmalar ile sindirim sistemini düzenlemeye ve bağışıklık sistemini desteklemeye yardımcı olur. Kontamine yiyecek yediğinizde veya su içtiğinizde de ishal olabilirsiniz. Probiyotiklerin bu problem için çalıştığına dair kesin bir kanıt olmamakla birlikte bazı araştırmalar, gezginlerin bu tür ishalden kaçınmasına yardımcı olduklarını gösteriyor. Bağışıklık sistemini desteklediği bilinen probiyotikler, ishale karşı vücudun savunmasını ve iyileşmeyi arttıracaktır.

C. difficile bakterilerinin neden olduğu bir enfeksiyon, ciddi ve bazen yaşamı tehdit eden ishale ve kolonda kolit adı verilen iltihaplanmaya neden olur. Probiyotikler sizi bu mikrop enfeksiyonundan koruyabilir ve sorunun geri gelmesini engelleyebileceklerine dair bazı çalışmalar vardır. Tekrarlayan enfeksiyonları kontrol etmek zorlaştığı için bu önemlidir.

İshal için en iyi probiyotikleri almak, bağırsaklarınızdaki normal bakteri dengesini yeniden kurarak rahatsızlıklarınızı güvenli şekilde tedavi etmenize ve önlemenize yardımcı olabilir.

İshalin en yaygın nedenleri arasında şunlar bulunur:

    • Virüsler: İshale neden olabilen çok sayıda virüs çeşidi vardır.Rotavirüs, çocukluk çağı akut ishalinin en yaygın nedenidir. COVID-19 virüsü de mide bulantısı, kusma ve ishal gibi gastrointestinal semptomlarla da ilişkilendirilmiştir.

    • Bakteriler ve Parazitler: Escherichia coli gibi patojenik bakterilere veya kontamine yiyecek ve su yoluyla parazitlere maruz kalmak ishale yol açar. Gelişmekte olan ülkelere yapılan seyahatler sırasında meydana gelen, bakteri ve parazitlerin neden olduğu ishale turist ishali denir. Ayrıca, ishale neden olan bir bakteri türü olan Clostridioides difficile, herhangi bir antibiyotik tedavisi sonrasında veya hastanede yatış sırasında ortaya çıkabilir.

    • İlaçlar: Kullandığımız birçok ilaç, yan etki olarak ishale neden olabilir. Örneğin, antibiyotikler, kötü bakterileri öldürerek enfeksiyonları hafifletir, ancak aynı zamanda iyi bakterileri de öldürürler. Bu, bağırsaklarınızdaki doğal bakteri dengesini bozarak ishale veya Clostridioides difficile gibi ikincil bir enfeksiyona yol açar. İshale neden olan diğer ilaçlara örnek olarak kanser ilaçları ve magnezyumlu antasitler verilebilir.

    • Laktoz intoleransı: Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan bir şeker türüdür. Laktozu sindirmekte zorlanan kişilerde süt ürünleri yedikten sonra ishal görülebilir. Yaşlandıkça laktoz sindirmeye yardımcı olan enzim seviyeleri düştüğü için laktoz intoleransı yaşla birlikte artabilir.

    • Fruktoz: Fruktoz, meyve şekeri olarak da bilinir ve meyveler ve balda doğal olarak bulunur. Ayrıca, marketlerde satılan bazı içeceklere tatlandırıcı olarak da eklenir. Fruktoz, bu şekeri vücudunda sindirmekte zorlanan kişilerde ishale sebep olabilir.

    • Yapay tatlandırıcılar: Yapay tatlandırıcılar, sakızda ve diğer şekersiz ürünlerde bulunan vücutta emilmeyen şekerlerdir ve bu nedenle bazı sağlıklı insanlarda da ishale neden olabilir.

    • Sindirim sistemi ameliyatları: Kısmi bağırsak veya safra kesesi ameliyatları bazen ishale neden olabilir. Bazı ameliyatlar yiyeceklerin sindirim sisteminizde daha hızlı hareket etmesine neden olabileceğinden bazı insanlar mide ameliyatından sonra da ishal olurlar.

    • Diğer sindirim bozuklukları: Kronik yaşanan ishalin altında yatan başka rahatsızlıklar olabilir. Bu rahatsızlıklara örnek olarak; irritabl bağırsak sendromu, Crohn hastalığı, çölyak hastalığı verilebilir.

    • Hormonal bozukluklar: Aşırı aktif tiroid ve diyabet

    • Fazla alkol kullanımı

    • Sindirim sistemini bozan yiyecekler yemek veya bazı gıdalara karşı alerji

    • Fazla müshil kullanımı

    • Bazı kanserler ve Radyasyon tedavileri

    • Koşmak: Bazı insanlar belli olmayan nedenlerden dolayı “koşucu ishali” olurlar.

    • Dengesiz beslenme

    • Stres: Sinir sisteminin uyarılmasıyla üretilen maddeler, hem beyni hem de bağırsağı etkiler. Bunun sonucu olarak da beyin düzeyinde gerçekleşen her olay, özellikle stres ve kaygı durumunda, bağırsakların işlevini etkileyebilir.

Bazen ishal olmanız için hiçbir neden bulunamaz. İshaliniz birkaç gün içinde geçerse, nedeni bulmak genellikle gerekli değildir.